Zondag 9 juli 2023, 14de zondag door het jaar (jaar A)

Er zijn net zoveel verschillende wensen als er verschillende mensen zijn.
Ieder van ons heeft zo zijn eigen verlangens, verwachtingen en doelstellingen.
Maar met een beetje goede wil kunnen wij al die diverse wensen en verlangens zien als gericht op 2 grote doelen. Ieder van ons streeft naar een veilig en gelukkig bestaan. Maar onze wereld steekt niet zo in elkaar, dat gelukkig-zijn en veiligheid ons als een geboortegeschenk worden meegegeven. Mogelijkheden tot plezier en vreugde en extase zelf, zijn in de schepping met gulle hand rondgestrooid. Maar geluk en veiligheid zijn niet vanzelfsprekend voorhanden, niet automatisch voorgegeven. Ook als ons politiek systeem voorbeeldig is en onze politie voortreffelijk opgeleid en uitgerust, dan nog blijven er kansen genoeg voor het kwaad, bijvoorbeeld dat van de natuurrampen. En ook voor het kwaad dat wij elkaar aandoen: de kleine crimineel die mij in mijn eigen huis overhoopschiet, en de grote criminelen, politici en wapenhandelaars, die oorlogen ontketenen. M.a.w. absoluut veilig zijn we nooit.
En zo komen we bij: geluk. En hier wordt het natuurlijk helemaal moeilijk.
Want absolute veiligheid kunnen wij dan wel nooit bereiken, maar we kunnen er wel degelijk aan werken, onze bescherming altijd beter en verfijnder organiseren.
Wetenschappelijk onderzoek, financiële inspanningen en—wat oorlogen betreft—organisaties als de NATO kunnen ons voor veel onheil behoeden.
Maar, in ons streven naar geluk staan we zo goed als nergens wat betreft het organiseren ervan, omdat er geen enkele eensgezindheid bestaat over hoe je gelukkig-zijn kan bereiken. Zowat elke mens heeft daar een ander gedacht over. En zowat elke politieke, sociale, economische of religieuze doctrine heeft daar een eigen visie op. En zo ook de psychologisch sterk onderbouwde rubrieken in de “boekskes”.
Ieder heeft zo zijn eigen recept.
Ik moet daar vooral aan denken als er weer zo’n groots opgezet “geluks-onderzoek” geweest is. Waar wonen de gelukkigste mensen? Ondanks de wetenschappelijke air van zo’n onderzoeken, geloof ik er niets van.
Want als je dan gaat kijken naar de criteria, dan merk je al vlug dat gelukkig-zijn afgemeten wordt aan wat onze eigen neoliberale, welvarende en individualistische maatschappij als ideaal heeft. Een goed loon, goeie scholen in de omgeving, hoogwaardige geneeskunde binnen handbereik enz.
Maar volgens mij is dat “comfort” dat gelinkt is aan de welvaartstaat. Maar geluk is nog iets anders.
Je bent dan ook helemaal niet verwonderd dat de mensen in Finland volgens zo’n onderzoek de meest gelukkige mensen op onze wereldbol zijn. Ze zijn rijk en ik gun het hun graag.
Maar andere onderzoeken wijzen uit dat uitgerekend de Finnen de meest gesloten mensen ter wereld zijn. En dat lijkt me toch niet direct te matchen met gelukkig zijn.
En als we nu eens even de “boekskes”, Libelle, Dag Allemaal, Goed Gevoel, en ook de meer wetenschappelijke zoals Neos bijvoorbeeld, even laten voor wat ze zijn.
En ons terug eens focussen op wat Jezus ons te zeggen heeft. Want ook bij Jezus gaat het natuurlijk ook en zelfs meer dan bij gelijk wie anders, over zinvol leven, over het komen tot levensvervulling en geluk. Zelfs over een leven dat zodanig ontwikkeld en bevrijd is dat het eeuwigheidswaarde heeft. Het hele evangelie gaat over niets anders. Maar laten we ons vandaag gewoon beperken tot wat Jezus ons hier in de lezing vertelt. Neem maar die ene zin: “Leer van mij, ik ben zachtmoedig en nederig van hart”. En Hij voegt eraan toe: “En gij zult rust vinden voor uw zielen”. Welnu dat laatste, rust vinden voor onze ziel, is volgens mij gewoon een ander woord voor gelukkig zijn.
Bijna alle ellende in ons leven komt in onze welvaartmaatschappij voort uit onze relaties met andere mensen. Wij hebben geen honger, wij kampen niet of zelden met natuurrampen en ook de oorlogen woeden ver van ons bed.
De bron van al onze ellende draait bijna altijd rond competitie, jaloezie, onrecht, woede, je tekortgedaan of afgeschreven voelen enz.
Je kan je in die strijd gooien en dan ben je de rest van je jaren bezig met het vergallen van het leven van jezelf en van de anderen.
Of je kan, wat Jezus zegt, “nederig van hart” worden en de focus buiten jezelf leggen.
Jezus preekt geen laffe onderdanigheid of kruiperigheid. Jezus noemt de machthebbers openlijk adderengebroed en witgekalkte graven. Maar Hij verliest zich niet in eindeloze gevechten met hen. Hij laat ze gewoon links liggen en focust zich helemaal op het goeddoen, op zich inzetten om mensen recht te trekken. Staar je niet ongelukkig op het venijn of het slecht karakter van anderen.
Negeer het en vraag Jezus je daarbij te helpen. En doe zelf wat goed is.
En je zal rust vinden voor je zielen. Je zal m.a.w. gelukkig zijn. Belofte van Jezus!

Zondag 25 juni 2023, 12de zondag door het jaar (jaar A)

Nog altijd krijg je als gelovige regelmatig de vraag op je bord: maar, als alle mensen die ooit gestorven zijn gewoon verder leven, dan moet het nu “hierboven” toch zo langzamerhand helemaal vol zitten? Het is een typisch voorbeeld van het dooreenhaspelen van wetenschap en theologie, en van het ene willen verklaren of ontkennen door het andere.
Tijd en ruimte zijn termen, begrippen, die nuttig zijn voor wetenschappelijk onderzoek. In de wereld van God hoeven die helemaal niet te spelen. Het kan best zijn dat alle mensen die ooit gestorven zijn kunnen plaatsnemen op het topje van mijn pink.
Ondanks de wat spottende toon van de vraag, moet je daar echter niet met een kwinkslag op antwoorden.
Want achter de schampere toon schuilt bijna altijd een reële bekommernis. Kan dat wel? Maken we ons niet iets wijs?
En zo’n vragen mag je natuurlijk nooit wegwimpelen. Want het zijn zowat de belangrijkste vragen over ons bestaan. Of er al dan niet leven is na de dood, maakt wel degelijk een verschil.

HALLUCINANT
Een andere veel gehoorde opwerping gaat dan niet over de vermeende beperking van de ruimte maar juist over de hallucinante uitgestrektheid van het heelal.
Wij weten dat onze aarde deel uitmaakt van een zonnestelsel. En dat er ontelbare zonnestelsels zijn in de Melkweg. En dat er miljarden dergelijke sterrenstelsels zijn in het oneindige heelal. En volgens sommige geleerden zijn er zelfs meerdere heelallen . . .
Kan het dan dat God, waarvan we aannemen dat Hij dat alles geschapen heeft en in stand houdt, dat die God in mij geïnteresseerd is, zich met mij bezighoudt, van mij houdt? Ik die in die kosmos nog minder ben dan het miljoenste deel van een zandkorrel aan het strand?
En hier zitten wij bij de echte bekommernis achter die vragen: kan dat nu echt dat die Oneindige God—als Hij er al is—in zijn adembenemende grootsheid en majesteit, met mij wil bezig zijn, mij wil koesteren en liefhebben?
En voor het antwoord hierop kan ik uiteraard niet terecht bij de wetenschap, maar alleen bij het geloof.
En dat geloof verzekert mij: zelfs de haren op mijn hoofd zijn geteld.
Dat zijn de woorden van Jezus zelf. Nog duidelijker kan het niet.
Zelfs de haren op je hoofd zijn geteld.
M.a.w. ik ben zodanig voorwerp van Gods liefdevolle aandacht als was ik het enige wezen in de kosmos, de enige mens in heel de geschiedenis.
En hier zie je nog eens heel duidelijk welk een onzin het is om gewone, beschrijvende, logische, wetenschappelijke taal en geloofstaal door elkaar te gooien. Wetenschap gaat over opvattingen die proefondervindelijk getest kunnen worden.
En daarmee is alles gezegd. De liefde die God voor ons heeft, kan niet “proefondervindelijk getest worden”, en de gewone taal is ontoereikend om iets over Hem te zeggen.

LEVENSVERVULLING
Hier kunnen alleen het geloof zelf en de geloofstaal ons te hulp komen.
En die hulp is meer dan nodig. Niet alleen om verklaringen te geven, maar ook om oplossingen aan te reiken voor nieuwe problemen.
Immers, het huidige superindividualisme, het ‘als ik het maar goed heb’, maakt mensen ziek. Mensen zijn steeds minder verbonden, steeds meer alleen. Ze lopen steeds meer gevaar om depressief en zelfs wanhopig te worden.
In Lubbeek is men volop bezig met het kloostercomplex af te breken en in de plaats daarvan komen ruime gebouwen voor psychiatrische behandeling. Sterke symboliek is dat.
Waar de religie zich terugtrekt, verdwijnt ook de sterke verbindingskracht ervan. En daar hebben mensen enorm veel nood aan. Gebrek eraan maakt ziek. Vooral in de kinderjaren hebben wij nood aan een warme hechting. Op de eerste plaats haal je die natuurlijk uit een warm gezin.
Maar steeds meer onderzoeken wijzen uit dat religie een zeer belangrijke rol daarin speelt. En dat jongeren die de liefde van God ontdekken, precies daarin een sterke basis vinden voor zingeving en zelfaanvaarding.
Misschien een goede tip voor leerkrachten godsdienst: spreek met de kinderen vandaag wat minder over “de christelijke waarden”, een concept dat leeg en inhoudsloos geworden is en bijna altijd de totale afwezigheid van echt geloof moet verbergen. En spreek met hen terug meer over de liefde van God en over wat Jezus in je persoonlijk leven kan betekenen.
Het gaat om verbinding, warmte, zin en levensvervulling. En daar kan ons geloof een zeer belangrijke rol in spelen. Niet als een opdringerige ideologie, maar als een aanbod dat mensen wil helpen en veel voor hen kan betekenen.

Zondag 11 juni 2023, 10de zondag door het jaar (jaar A)

Een tijd geleden begon de zoon van een vriend van mij aan zijn studies in Leuven.
Het duurde niet lang of hij had al enkele goeie kameraden onder zijn collega-studenten. En op een dag vroeg een van die mannen hem verbijsterd: maar hoe is dat nu mogelijk? Je kiest voor de wetenschap en nu merk ik dat je ook godsdienstig bent en zelfs regelmatig naar de mis gaat.
Wat mij, als christen, daarbij verbijstert, is dat een jongeman, een student die toch ook niet onnozel is, in 2023 nog zo’n debiele vragen stelt, nog met zo’n ideeën rondloopt.
Want de gedachte dat geloof en rede, godsdienst en wetenschap niet samengaan is een restant van de Verlichting. Die Verlichting heeft ons veel goeds gebracht. Maar, zoals dat altijd het geval is bij aardverschuivingen in de geschiedenis, zorgde ze daarnaast ook voor een paar overdrijvingen en misvattingen.
De gedachte dat geloof en wetenschap niet samengaan, dat de wetenschap het geloof opheft en vervangt, is zo’n miskleun.

PASSÉ
Ik ben er zeker van dat geen enkele serieuze wetenschapper daar nu, bijna 3 eeuwen later, nog achter staat.
Er zijn ongetwijfeld veel wetenschappers die niet geloven. Zoals er veel gelovigen zijn die zich totaal niet interesseren voor wetenschap. En zoals er voetballiefhebbers zijn die zich noch aan geloof, noch aan wetenschap interesseren, maar die ervan overtuigd zijn dat voetbal het allerbelangrijkste is in het leven en in de kosmos.
Maar ik denk niet dat echte wetenschappers, degenen die zelf niet geloven, vandaag nog vinden dat geloof en wetenschap onverenigbaar zijn. Dat, m.a.w., gelovigen een beetje imbeciel zijn.
De mannen van de Verlichting vonden dat wel. En hun ideeën bleven lange tijd alleen circuleren onder de elites. Pas bij de democratisering van het onderwijs, daalden ze af naar “lagere regionen”. En het lijkt erop dat ze zich daar nu genesteld hebben en er door mindere goden verspreid worden. Door de leraar fysica bijvoorbeeld, of de mevrouw van godsdienst die kritisch wil overkomen. Maar het zijn verkalkte opvattingen, die men in de wetenschappelijke hemel al lang verlaten heeft.

HANDIG
Maar hoe komt het dan, kan je je afvragen, dat die voorbijgestreefde opvatting er bij vele “gewone” mensen nog altijd ingaat. En dat in het verleden zoveel van onze mensen in West-Europa zijn afgehaakt, met dát als “argument”.
Ik denk -eerlijk gezegd- omdat het ons goed uitkomt. Het is een heel eenvoudige verklaring, maar het is er een die ik -voor een keer- haal uit de wetenschap zelf. Namelijk: als je een probleem moet oplossen of een verklaring moet vinden (in de astronomie bijvoorbeeld), dan is de eenvoudigste verklaring bijna altijd de juiste.
En, inderdaad, vandaag komt het ons vaak goed uit dat het geloof geen grote rol meer speelt in het maatschappelijke en in ons persoonlijk leven.
Vroeger kon de pastoor op de preekstoel manhaftig van leer trekken tegen “het losbandig leven”. De overgrote meerderheid van de mensen die in de kerk zaten te luisteren, konden daar volmondig mee instemmen. Ze hadden gewoon de kans niet om losbandig te leven, ze hadden daar de middelen niet voor. Tegenwoordig, bij de huidige welvaart, hebben we die wel. En dat verandert natuurlijk alles. Ook wat onze opvattingen betreft. Wij worden als vanzelf veel “breder”, veel toleranter, veel meer open-minded.
Op zich is er niets op tegen dat onze opvattingen evolueren. Maar je kan natuurlijk ook zover gaan dat je er de hele godsdienst voor op de kast zet. Wat inderdaad ook vaak gebeurt. Maar dan moet je eerlijk zijn met jezelf. Ook wij zijn kinderen van onze tijd, maar als je je geloof vaarwel zegt, gebruik je best geen verkalkte argumenten van 300 jaar geleden.

ANDERE TAAL
Ons geloof en de menselijke rede staan niet tegenover elkaar. Allebei zoeken ze, ieder op z’n eigen manier, naar de waarheid. Soms zijn er (uiteraard!) wrijvingen geweest, maar in de regel maakt het katholicisme altijd dankbaar gebruik van wetenschappelijke bevindingen. En daar waar de ratio niet kan binnendringen, voor een muur staat, gaat het geloof verder. En dáár kan ze natuurlijk geen wetenschappelijke taal meer bezigen en gebruikt ze een andere taal. Geloof gebruikt dan verhalen, poëzie, riten en symbolen om te laten oplichten wat in gewone taal niet te vatten is.
En precies dat eigene van het geloof zijn wij aan het verkwanselen door alles rationeel te willen uitleggen en door van ons geloof een moralistisch en politiek gebakje te maken. Zodat wat de pastoor ’s morgens in de kerk preekt bijna helemaal hetzelfde is als wat minister Vandenbroucke ’s avonds op tv komt vertellen. Waardoor de reden om naar de kerk te gaan helemaal wegvalt.

KRUISJE
Laten wij daar iets aan doen. Je kent mij lang genoeg om te weten dat ik de laatste zal zijn om allerlei zinloos geworden dingen weer in te voeren. Maar wij moeten in ons geloof wel terug openkomen voor spiritualiteit en mysterie. Voor God.
De enige goeie reden om naar de kerk te komen is: contact zoeken met God, met het heilige, met de diepte van het leven. Alle andere redenen zijn niet de juiste.
En daarom zou ik vandaag een voorstel willen doen. Iets heel eenvoudigs, maar toch heel belangrijk, vind ik.
Sinds corona hebben wij radicaal gekapt met een 1000-jaar oud gebruik, namelijk met het maken van een kruis als we de kerk binnenkomen.
En nochtans is dat een heel belangrijk gebaar omdat het je meteen in de juiste stemming brengt. Omdat dat simpele gebaar in staat is je te laten beseffen dat je niet een café, of een bank of een winkel binnenkomt, maar een gewijde ruimte, een huis van gebed.
Laten we dat terug doen. Een kruis maken als we binnen komen, met of zonder wijwater. Godsdienst is nog oneindig veel meer dan alleen maar een moraal.

Zondag 28 mei 2023, Pinksteren (jaar A)

Een ketterij, zei Chesterton, dat is een waarheid die op hol geslagen is.
Het pelagianisme is een schoolvoorbeeld van zo’n waarheid, zo’n juist inzicht dat, te strak doorgetrokken, helemaal van de weg afrolt en in onwaarheid en begoocheling terecht komt.
Pelagius was van oordeel dat de mens op eigen natuurlijke kracht zijn bestemming, zijn heil, zijn verlossing kon bereiken.
In het grote dispuut dat daarop volgde, moest hij, zo’n goede 1600 jaar geleden, het afleggen tegen Augustinus die in dit proces de werking van Gods geest in de mens, de voornaamste rol toekende.
Maar op dit ogenblik, in onze tijd, is Pelagius weer helemaal in en “hot”, zonder dat zijn naam nog uitdrukkelijk vernoemd wordt.
Want de hedendaagse mens is als geen andere ervan overtuigd dat uiteindelijk hijzelf en niemand anders de bewerker is van zijn eigen heil.
Hij kan daarbij wel hulp zoeken en die ook vinden in studie en opleidingen, en in goede raad van vrienden, maar uiteindelijk is hijzelf de bewerker van zijn eigen heil. Denkt hij.
Maar dat is gewoon niet waar. Je eigen inzichten en de raad die je vindt in boeken en bij vrienden kunnen je wel helpen bij het uitbouwen van een carrière, het sleutelen aan je sociale status of aan je inkomen.
En het kan je zelfs helpen aan een zeker welbehagen, fysiek en emotioneel.
En dat is erg belangrijk natuurlijk.
Maar als het gaat om het ontbolsteren en openbloeien van je bestaan en het vinden van bevrijding en levensvervulling dan is heel die idee van zelfrealisatie, de gedachte dat ik het allemaal zelf in handen heb, alles zelf kan realiseren, de meest dwaze idee van deze tijd.
Omdat je dan in geen enkele mate rekening houdt met de diepste kracht die in ons leeft en die toch niet helemaal van onszelf is: de Geest van God.
De Geest die, naar het woord van de Schrift, “in ons leeft en ademhaalt, die ons bewoont”. De Geest die ons voortdurend lokken wil om te worden wie we zouden kunnen zijn, wie we zouden moeten zijn om onze bestemming te bereiken. En om, in plaats van ons leven te verdoen met “prullen”, uit te groeien tot een echte mens, bekwaam om lief te hebben en om precies daarin gelukkig te worden.
Als God bestaat en als Hij liefde is, wat christenen geloven, dat kan alleen maar het uitgroeien tot liefdevolle mensen onze bestemming zijn en volheid en heelheid en vervulling aan ons leven geven.
Maar je kan dat ook minder theoretisch bekijken.
Wanneer zijn wij mensen echt gelukkig? En dan heb ik het over echt gelukkig zijn, niet over: wanneer vinden we iets plezant of aangenaam of leuk (veel geld hebben bijvoorbeeld, wat inderdaad heel leuk is). Maar dan heb ik het over: wanneer zijn we echt gelukkig, zijn we blij en content met ons leven?
Toch alleen maar als we beminnen, en ons bemind weten. Door onze ouders, onze partner, onze kinderen, de mensen om ons heen.
Het is precies daar op dat punt dat de Geest ons wil helpen.
Soms is zijn tussenkomst die van een storm die alles in vuur en vlam zet en ons totaal omvormt. Het was de Geest die van stamelende Petrus een vurige redenaar maakte en van de kerkvervolger Paulus een apostel die het halve Romeinse rijk bekeerde. De Geest die de bijna blinde en stervende Franciscus het juichende Zonnelied ingaf en die van de oerconservatieve bisschop Romero een vechter voor de allerarmsten maakte.
Soms werkt de Geest inderdaad als een storm en een vuur dat alles omverblaast en mensen totaal vernieuwt. Soms echter lijkt Hij meer op het suizen van een bries, het fluisteren van een avondlijk woud. Maar zijn omvormende kracht blijft dezelfde. Misschien brengt Hij ons zover dat we ineens terug goeiendag zeggen tegen iemand die we jaren voorbij liepen of een vriendelijk woordje vinden voor wie we vroeger niet eens zagen staan.
Het lijkt niet veel, het lijkt helemaal niets. Maar zo werkt Hij soms ook.
We merken het niet eens. Maar Hij verandert ons grondiger dan we voor mogelijk houden. Soms vermag de stille bries nog meer dan storm en vuur.
Maar we moeten de Geest wel toelaten om “in-en-uit te gaan”.
God dwingt nooit. Wij zijn vrij.