Zondag 2 mei 2021, Vijfde Paaszondag (jaar B)

Enkele weken geleden vond je op de eerste pagina van ons blad (K&L Glabbeek – Week 16, red.) een artikel van de hand van Dennis Vanden Auweele, auteur van “Bekentenissen van een afvallige atheïst”. De jonge filosoof heeft het daarin over het feit dat iemand die niet wil geloven door geen enkel verstandelijk argument of miraculeus gebeuren zal overtuigd worden.
Bewijs, zegt Vanden Auweele maakt geen geloof. Je moet op de eerste plaats willen geloven, d.w.z. de angst om bij de neus genomen te worden, laten varen.
“Bewijzen” doen weinig of niets ter zake. “Iemand die gelooft, ziet mirakels waar anderen bedrog en hallucinaties vermoeden”.

Zoeken
Vaak zeggen mensen: eerst zien en dan geloven. Maar inzake het al of niet bestaan van God is het net andersom: eerst geloven en dan zien.
Het is pas wanneer je alle innerlijke weerstand hebt laten varen en het geloof een kans geeft, dat de waarheid ervan zich aan je zal ontvouwen. Niet eerder.
Dit houdt dus ook in dat je op zoek moet gaan. Niet, en dat is heel belangrijk, niet naar argumenten, maar naar contact. Contact met God.
Uitkijken naar God. Wachten op God. Een wachten dat soms het karakter aanneemt van een “Waiting for Godot” van Samuel Beckett (die maar niet komt), maar God komt niet op bevel. Uiteindelijk zal blijken dat God meer op zoek is naar ons dan wij naar Hem, maar dat “contact” is absoluut noodzakelijk. Omdat een theoretisch geloof dat alleen gebaseerd is op opvattingen en argumenten of alleen het gevolg is van opvoeding en omgeving, niet beschut is tegen aanvallen van buitenaf.
Een geloof dat stoelt op een relatie met de Heer is dat wel.
Een geloof dat vertrouwelijke omgang met de verrezen Heer inhoudt, leidt tot de ervaring dat Hij er inderdaad is. En zo’n geloof valt niet zomaar omver bij de eerste de beste theoretische tegenwerpingen. Omdat zo’n geloof vaak is uitgegroeid tot een diepe, innige relatie met iemand waarvan je gewoon weet dat Hij onnoemelijk veel van je houdt en alleen maar het beste voor je wil.

Via mensen
Maar hoe zit het dan met de “Goede Werken”, de caritas, mijn liefde voor de mensen?
Uiteraard blijft dat een van de belangrijkste uitingen van ons christen-zijn.
Vaak is het zelfs de enige manier om onze liefde voor God te tonen.
Maar wij zijn er ons wel van bewust dat wij daar geen alleenvertoningsrecht op hebben.
Ook als niet-gelovige kan ik mij inzetten voor de medemensen. Uit politieke of filosofische overwegingen. Of gewoon omdat ik een toffe peer ben.
En dat kan natuurlijk ook gelden voor mensen die wel geloven.
Maar bij christenen speelt toch vooral de gedachte een rol dat God niet alleen van mij houdt, maar van iedere mens. En dat Hij via mij die liefde gestalte wil geven. Dat Hij voor het uiten van zijn liefde mij wil nodig hebben.
Je kent die spreuk wel: God heeft geen andere handen dan de onze.
Zijn liefde voor elke mens werkt bij voorkeur door mensen heen naar anderen.
Hij wil ons nodig hebben en wij willen er bewust op ingaan.
Zowel bij het handelen als bij het willen is er een samenwerking tussen God en mens.
Ik had bijna gezegd: als gelijken. Zo intiem is dit samenspel.

Verbonden
Dit alles houdt natuurlijk ook in dat er een sterke band moet zijn tussen de gelovige mens en de verrezen Heer. Jezus zelf heeft het in het evangelie van vandaag over de ranken die verbonden moeten blijven met de wijnstok.
Een niet mis te verstane vergelijking. De wijnstok is immers leven gevend voor de ranken. De rank die loskomt van de wijnstok verdort.
Los van mij kunt ge niets, zegt Jezus. Een erg boude uitspraak voor mensen zoals wij, die overtuigd zijn van de maakbaarheid van de wereld en van het eigen kunnen.
Maar Jezus mag dat zeggen omdat Hij inderdaad alles voor ons wil en kan betekenen.
Hij wil een tochtgenoot voor ons zijn in het leven, Hij wil ons helpen.
Hij wil een vriend voor ons zijn.

Vragen
Maar vrienden moeten niet alleen maar lief zijn voor elkaar, ze moeten je op tijd ook iets durven vragen. Laatst nog was ik erg teleurgesteld en zelfs een beetje kwaad toen ik ondervond dat een vriend van mij gegeneerd was om mij iets te vragen (iets wat ik graag had willen doen).
Wij mogen er absoluut niet voor terugschrikken om Jezus te vragen ons te helpen.
Wij moeten onze vragen misschien niet al te concreet maken (behalve in hoge nood).
Maar ik kan de Heer wel uitdrukkelijk vragen mij te helpen bij de uitbouw van een zinvol en gelukkig leven. En om, telkens als het leven pijn doet, mij toch te laten voelen dat Hij bij me is, van mij houdt en mij nooit zal laten vallen.
Wij mogen dat vragen want Hij geneert zich ook niet met zijn vraag aan ons.
Jezus vraagt dat wij ons openstellen, opdat doorheen ons, Zijn liefde kan worden doorgegeven aan alle andere mensen.
Wij mogen Hem dus ook wat vragen voor onszelf.
Wat Hij van ons verwacht is ook niet niks.

Zondag 18 april 2021, Derde Paaszondag (jaar B)

Het zal niemand verbazen dat de lezingen in de dagen en weken na Pasen uitsluitend gaan over de Verrijzenis van Christus. Over het groeiend besef bij de leerlingen dat de Jezus die ze hadden zien sterven, nu door hen ervaren wordt als de Levende Heer, die via hen zijn zending wil verder zetten. En dat is natuurlijk ook niet meer dan normaal. Want als de verrijzenis werkelijk heeft plaatsgevonden dan is dat meteen het meest gigantische feit, het meest centrale punt in de hele mensengeschiedenis. En dan kan je daar moeilijk over zwijgen.

Opmerkelijk
Twee belangrijke zaken vallen hierbij meteen op.
Ten eerste: de apostelen trekken niet meteen de wereld in om te preken of, erger nog, een eigen leer te verspreiden of een eigen kerkje of sekte te stichten. Neen. Ze komen voortdurend bij elkaar om hun ervaringen naast elkaar te leggen, de betekenis ervan te onderzoeken. Om niet met hun vragen alleen te staan. Om elkaar te versterken in het geloof.
En ten tweede: hun groeiend geloof blijft geen theoretische spielerei.
Integendeel: het verandert hun leven radicaal. Van schichtige beunhazen worden de apostelen onverschrokken verkondigers van een geloof dat als een storm over de wereld zal gaan. Hoewel het van in het prille begin tegengewerkt en vervolgd zal worden. Omdat het precies het tegenovergestelde zegt van wat “de wereld” graag wil horen. En laat het nu precies deze twee zaken zijn waar christenen in onze tijd het blijkbaar nogal moeilijk mee hebben. Laat ons daar even op ingaan.

Erover spreken
Om te beginnen zag je bij de eerste leerlingen inderdaad die onmiskenbare behoefte om samen te praten over het geloof. Om ervaringen uit te wisselen, om onduidelijkheden uit te klaren en tot inzicht te komen. Om elkaar te helpen, te bemoedigen en te bevestigen. Hoe weinig kom je dat nog tegen vandaag. Wij vergaderen ons in de Kerk bijna te pletter. Maar het draait daar altijd rond het bespreken van projecten, het plannen van activiteiten en, in het beste geval, het uitwerken van een visie rond een of ander onderwerp. Maar komt daar soms ook al eens het persoonlijk geloof van de deelnemers ter sprake? Nooit! Het antwoord is niet: weinig of zelden. Het antwoord is gewoon: nooit. En dat kan dus niet. Wij moeten echt komaf maken met dit soort gêne.
Met die schrik om met elkaar over ons persoonlijk geloof te spreken. Ik begrijp dat je geloof iets heel intiems is. Maar wij moeten het tóch veel meer onder elkaar ter sprake te brengen. Gewoon om elkaar te helpen. Om elkaar te bevestigen en te sterken. Een van de belangrijkste taken van christenen in deze tijd is terug serieus werk maken van evangelisatie in een zwaar geseculariseerde omgeving. Maar wij moeten daar niet eens aan denken als wij zelfs in onze eigen religieuze biotoop er niet toe komen enthousiast en aanstekelijk te spreken over wat ons bezielt.

Afstand
En een tweede punt waar het in onze tijd blijkbaar misloopt, is de steeds groter wordende afstand tussen je “outen” als gelovige en leven als gelovige. Regelmatig zeggen mensen mij: “Je ziet me wel zelden in de Mis maar ik geloof wel”. Maar vaak verschilt hun leven ook in alle andere opzichten niet van dat van mensen die niet geloven. (Iets wat overigens soms ook opgaat voor mensen die wel naar de Mis gaan). Het lijkt erop dat wel of niet gelovig-zijn meer en meer een verstandelijk beamen of verwerpen is van een aantal gedachten en opvattingen, zonder dat dit ook een invloed heeft op je concrete leven. En dat kan voor een christen dus niet. Als je gelooft in de God van Jezus dan moet dat geloof wel degelijk heel veel invloed hebben op hoe je in de wereld staat. Op elk gebied. Anders neem je God en geloof totaal niet serieus.

Dieptepunt
En dan kom je gegarandeerd in situaties dat je heel goed weet wat je volgens je geloof moet doen, maar het toch niet doet. Gewoon omdat je je helemaal laat leiden, niet door wat God van je wil maar door wat jou op dat moment het beste uitkomt. Als je daar niet hard tegen optreedt, gaan dit soort situaties vaker en vaker voorkomen, totdat ze uiteindelijk heel gewoon geworden zijn en je er zelfs geen seconde nog bij stilstaat. Met als absoluut dieptepunt: je beloftes aan God gedaan in benarde tijden zonder het minste ongemak “vergeten” wanneer de situatie opklaart. Nog lager kan je als christen niet vallen. Je maakt jezelf dan nog wel wijs dat je christen bent, maar God heeft geen enkele betekenis meer voor je.

Ontzag
Ontzag en respect voor God (wat men vroeger de “Vreze des Heren noemde”) is nochtans een van de belangrijkste kenmerken van een echte gelovige. En dat respect uit zich in (minstens proberen te) doen wat God van je vraagt.

Zondag 4 april 2021, Pasen (jaar B)

Wanneer men het vandaag over de Verrijzenis van Christus heeft, dan bedoelt men meestal de ontdekking van het lege graf en de verschijning van Jezus een paar meter daarvandaan.
Maar deze bijna exclusieve aandacht voor de eerste 5 of 10 minuten van de opstanding, zou de eerste christenen zeer verbaasd hebben.
Als, onmiddellijk na Jezus’ dood, zovelen beweerden getuige te zijn van zijn verrijzenis, dan beweerden ze niet per se dit gezien te hebben. Maar wel dat ze, vanuit heel uiteenlopende ervaringen, er rotsvast van overtuigd waren geraakt dat de Jezus die ze hadden zien sterven, meer leefde dan ooit. Dat de man die als een slaaf was vernederd en gekruisigd, nu de levende Heer geworden was.

Vertrouwd
Die verrijzenis van Christus staat in het middelpunt van ons geloof.
En volgens dat geloof zelfs in het middelpunt van de menselijke geschiedenis.
En toch is die Verrijzenis helemaal niet zo vreemd en buitenissig als je op het eerste gezicht wel zou denken. Wij zijn er meer mee vertrouwd dan we beseffen.
Sterven en verrijzen, als het goed met ons gaat overkomt het ons voortdurend.
Al van bij het begin. Denk aan de dood van de foetus wanneer wij het levenslicht zien. En daarna aan al die keren die wij moeten sterven aan zekerheden. Dat papa alles weet bijvoorbeeld en dat onze ouders almachtig zijn. Of denk aan al onze verlangens die in de kiem gesmoord worden, de eerste hartstochtelijke verliefdheid bijvoorbeeld die alleen maar op onverschilligheid botst bij de ander.
Er zijn zoveel zekerheden die wij moeten opgeven, zoveel verlangens die niet vervuld kunnen worden, zoveel beproevingen die ons worden aangedaan door anderen en door ons eigen onvermogen.
Zoveel doden die wij moeten sterven in de ontplooiing van ons menszijn en evenzoveel verrijzeniservaringen. Als alles goed gaat tenminste. Maar alles loopt natuurlijk niet altijd gesmeerd.

Helpen verrijzen
En precies daar situeert zich de oproep van het Evangelie.
Wij zijn geboren om te verrijzen.
Niet één keer maar ontelbare keren.
Om altijd weer opnieuw op te staan uit alles wat ontmoedigt en gevangen houdt.
Maar het is de bedoeling dat wij elkaar daarbij helpen.
En voor de Kerk is dat zelfs het wezen van haar zending.
Mensen in alle denkbare duistere situaties moed geven, hen helpen opstaan en hen op die manier voor een stuk laten deelnemen aan de verrijzenis van Christus.
Paus Franciscus gebruikt daarvoor een treffende uitdrukking: “De Kerk moet het veldhospitaal van de wereld worden”, zegt hij.
Moeten wij dus vanaf nu allemaal de zorg in, verpleegster worden, geneesheer of psychiater? Natuurlijk niet. Wij hebben daar als christenen een heel eigen weg in te gaan.

Oase
Augustinus had in de 4de eeuw al begrepen dat veel van de tegenstellingen die wij oproepen, die tussen blank en zwart bijvoorbeeld, tussen man en vrouw, gelovig of niet-gelovig enz. alleen maar schijn zijn.
De twee fundamentele tegenstellingen die in het menselijk hart leven, noem het de twee grote liefdes van de mens, zijn eigenliefde en liefde die gericht is op de ander.
Terwijl de liefde voor de ander gelukkig makend is voor beiden, brengt de eigenliefde van de een vaak alleen maar ellende over de ander.
In een wereld waarin egoïsme, onverdraagzaamheid en extreem geweld alsmaar toenemen, moet de Kerk een oase zijn waar gekwetste en verkommerde mensen op verhaal kunnen komen. Maar ook een plaats waar mensen in het algemeen, gelovigen en mindergelovigen respectvol geholpen worden in hun zoeken naar zin en betekenis. Een plaats ook, een school als het ware, waar methoden worden aangereikt om het egoïsme van de mens te overwinnen en zijn agressiviteit bij te schaven. En op zoek te gaan naar regels voor een rechtvaardig en vreedzaam samenleven.

Duiken
Dat is de rol voor christenen vandaag.
Maar om die rol naar behoren te vervullen, moeten wij eerst serieus werk maken van onze eigen bekering.
Als wij mensen willen rechttrekken, doen opstaan en verrijzen, dan moeten wij eerst zelf verrezen mensen zijn.
Christenen in deze tijd hebben de waanzinnige opdracht het evangelie terug uit te dragen in de grotendeels geseculariseerde wereld van vandaag.
Hoe onmogelijk dit ook lijkt, wij zullen het kunnen. Maar dan moeten wij eerst terug het diepe water in en heel serieus werken aan ons eigen innerlijk leven.
De uitdaging weer niet te lijf gaan met projecten en vergaderingen alleen. Maar terug veel meer plaats inruimen voor persoonlijk gebed en bezinning. Als wij mensen willen helpen om te verrijzen, moeten wij zelf verrezen mensen zijn.
Wij kunnen dat. Wij moeten ons daar niet ongerust over maken. Wij kunnen dat.
Bij ons is al eens iemand opgestaan uit de dood.

Zondag 14 maart 2021, 4de zondag van de Veertigdagentijd (jaar B)

Het evangelie van vandaag brengt ons het verslag van het nachtelijk gesprek tussen Jezus en Nicodemus. Dat nachtelijke uur wijst meteen al op voorzichtigheid, op gevaar en risico voor de bezoeker. En Nicodemus had inderdaad een hoge positie in Jeruzalem toen Jezus het al helemaal verkorven had bij de machthebbers.
Er blijft natuurlijk de mogelijkheid dat Nicodemus oprecht geïnteresseerd was in Jezus en zijn leer.
Maar waarschijnlijk was hij een soort politieke opportunist. En hield hij er rekening mee dat Jezus wel eens een game changer kon zijn, iemand die het uiteindelijk wel eens kon halen. En in dat geval wilde hij, Nicodemus, goeie punten hebben.
Een soort Talleyrand dus, het prototype van de politieke overlever.
Talleyrand begon zijn carrière als bisschop van Autun. Maar hij had zoveel vrienden en relaties in zoveel elkaar bestrijdende kringen dat hij gewoon alles overleefde. Hij overleefde de val van het Ancien Regime, de verschillende elkaar de macht betwistende strekkingen van de revolutie, hij overleefde het schrikbewind van Robespierre, daarna het Directoire, daarna Napoleon. Dan kwam de restauratie en dan weer terug Napoleon, en dan terug Lodewijk XVIII. En al die tijd bewoog Talleyrand zich rustig verder in kringen aan de top, meestal als minister of Hoge raadgever van de meest uiteenlopende machthebbers.
Misschien was Nicodemus ook zo iemand. Maar we hebben verder nooit nog iets van hem gehoord.
In ieder geval zei Jezus tegen hem niets anders dan wat Hij zegt tegen ieder van ons. Sterker nog, het is zowat een samenvatting van zijn leer van ons.
God, zegt Jezus, houdt zoveel van ons dat Hij ons wil uitlichten uit de vergankelijkheid van alle dingen. Dat Hij ons wil opnemen in zijn eigen eeuwig leven.
En opdat wij zouden weten wat wij daarvoor moeten doen, hoe wij daarvoor moeten leven, heeft Hij ons zijn zoon gezonden, is Hijzelf als mens onder ons komen wonen.
Om ons de weg van liefde te tonen, de weg naar God en het eeuwig leven.
Maar Jezus moet vaststellen dat mensen niet altijd zitten te wachten op “verlichting”.
Dat ze de duisternis vaak meer beminnen dan het licht.
Wat Jezus zegt snijdt als een mes door de hedendaagse fantasie die beweert dat “iedereen wel terechtkomt, als God een liefdevolle Vader is komt alles goed, voor iedereen”.
Dat is niet wat Jezus zegt. Als wij willen deel uitmaken van Gods eeuwig leven dan moeten wij ook kiezen voor dat leven, d.w.z. kiezen vóór de liefde en tégen alles wat tegen die liefde ingaat. Dan moeten wij afstand nemen, ons bevrijden van alles wat zonde is, alles wat het leven neerhaalt, donker maakt.
Alles wat mensen tot slaaf maakt van negatieve gevoelens en gedachten.
Alles wat andere mensen belet te leven en wat hen uiteindelijk te gronde richt.

Zonde
Wat is dat eigenlijk, “zonde”?
Vroeger dacht men bij het woord zonde spontaan aan seks. Men gebruikte dat woord wel niet. Men had het over de “zonde van het vlees”. Maar dáár ging het feitelijk om.
Als je op dat vlak goede punten haalde, was al het andere ook wel oké. Dacht men.
Maar dat klopt natuurlijk niet.
Ik ben geen theoloog. Wat ik weet over zonde, is de opgedane kennis van een ouder wordende zondaar. Maar ik vind wel dat je een heel duidelijke opdeling kan maken.
Je hebt 2 grote soorten zonde. De ene soort zijn de zonden met betrekking tot het lichaam: bandeloosheid op gebied van eten, drinken en seks.
Het zijn zonden die te maken hebben met het dierlijke in ons. Het dierlijke dat, of we dat leuk vinden of niet, deel uitmaakt van ons mens-zijn.
De andere soort zijn de “geestelijke” zonden. En die zijn erger: hoogmoed, haat, wraakzucht, jaloezie, nijd enz. Die hebben te maken, niet met het dierlijke, maar met het duivelse in ons. Want die “duivelse” neigingen zitten, evenals het goddelijke verlangen naar liefde, eveneens in ons.
Met beide soorten moeten wij de strijd aangaan, om het licht te volgen en de weg naar eeuwig leven te gaan.

Bouwwerf
En daarom vind ik het zo belangrijk om ons tijdens de vasten niet uitsluitend te focussen op Goede Werken, op geld geven aan deugdelijke projecten in de derde wereld.
Hoezeer dat er ook bij hoort. Maar ik denk dat wij tijdens de Vastenperiode terug meer aandacht moeten geven aan het werken aan onszelf. De armoede en het onrecht in de wereld vragen dringend om onze aandacht, onze inzet, ons geld.
Maar wij zijn ook zelf een bouwwerf. Er moet serieus gewerkt, afgesmeten en heropgebouwd worden aan onze eigen persoon. Opdat wij steeds meer beantwoorden aan de droom die God over ons had. Opdat wij steeds meer gelijken op zijn zoon.
De Vasten is daarbij de oefentijd bij uitstek.