Zondag 19 maart 2023, 4de zondag van de Veertigdagentijd (jaar A)

Het verhaal van de genezing van de blindgeborene is om meerdere redenen een merkwaardig verhaal. Om te beginnen is daar het magisch-ritueel gebaar van het bestrijken van de ogen van de blinde met slijk. Een gebaar dat helemaal niet past bij Jezus en eerder thuishoort bij sjamanen en tovenaars.
Maar het verwijst duidelijk naar het scheppingsverhaal, waar God de mens schept uit stof van de aarde. En wat Jezus hier doet, sluit daarbij aan: Hij geeft deze mens een heel nieuw leven. Je moet daar eens eventjes bij stilstaan: Jezus GENEEST de blinde niet, Hij geeft hem het zicht niet terug. Neen, het gaat om iemand die blind geboren is. Wij kunnen ons daar weinig bij voorstellen, en de blinde al helemaal niet. Die man besefte niet eens wat zien is. Leg maar eens uit aan iemand die blind geboren is, dat andere mensen kunnen zien. . .
Jezus schenkt deze mens m.a.w. het leven zelf. En dat is ook de betekenis van het verhaal: het gaat om veel meer dan een genezing.

DOGMA´S
En dan neemt het verhaal een nieuwe wending. De man wordt van hot naar haar en van het kastje naar de muur gestuurd. De andere spelers in het stuk beginnen zich erg irritant te gedragen: hij moet zich voortdurend verantwoorden. Het starre ongeloof wordt zelfs een beetje amusant.
Eerst geloven ze niet dat hij wel degelijk blind geboren was. En daarna zeggen ze dat het wonder niet kan gebeurd zijn door toedoen van Jezus. Want voor de mannen van de theologie, de regels en de dogma’s, is Jezus een buitenstaander, een soort religieuze hippie die niet serieus moest genomen worden.
Dat is zo al duizenden jaren in alle culturen: alles wat niet geijkt kan worden op de heersende ideologie of de officiële leer, de officiële theologie en dogmatiek, het officiële instituut, werd en wordt verworpen en vervolgd. Meer nog door het staatsgezag dan door de clerus. Omdat het de orde in de samenleving ondermijnt en de chaos introduceert.

OMGEKEERD
Tegenwoordig zitten we eerder met het tegenovergestelde probleem.
Voor vele gelovigen is hun eigen aanvoelen en ervaring veel belangrijker dan wat Kerk en theologie ons te vertellen hebben. En ook dat is niet altijd terecht. Wij leven in een jachtige tijd met heel veel vluchtige indrukken.
Het kan nooit kwaad je eigen religieuze ervaringen te toetsen aan wat eeuwenoude inzichten ons te bieden hebben.
C.S. Lewis heeft daar een interessant verhaal over.
Hij had eens een toespraak over theologie gehouden voor luchtmachtpersoneel en toen stond er een oude, wat stugge, officier recht en die zei: ik heb hier helemaal niets aan. Ik ben echt wel een religieus mens. Ik weet dat er een God is. Ik heb Hem gevoeld, helemaal alleen, ’s nachts in de woestijn: het geweldige mysterie. Maar daarom geloof ik nu juist niet in al die keurige dogma’s en formules over God. Die zijn allemaal zo nietig en betweterig en onwerkelijk, als je weet waar het echt om gaat.

KAART
En Lewis zegt: Ik kan hem volgen. Als je een echte godservaring gehad hebt en je gaat dan kijken naar christelijke leerstukken, dan ga je inderdaad van iets werkelijks naar iets minder werkelijks.
Hetzelfde heb je wanneer je op het strand naar de oceaan kijkt. En dan daarna thuis de oceaan opzoekt in een atlas. Ook dan ga je van iets werkelijks naar iets minder werkelijks. Van werkelijke golven naar een stukje gekleurd papier.
Maar nu komt het: dat stukje gekleurd papier berust op wat duizenden mensen te zien kregen door werkelijk op de oceaan te varen. Achter het stukje gekleurd papier schuilt een massa ervaring, die even werkelijk is als de ervaring die je op het strand kan hebben. Maar terwijl dat laatste slechts een losse indruk is, voegt de kaart al die verschillende ervaringen samen.
En er is nog iets. Zelf naar de zee kijken is veel prettiger dan een kaart bestuderen, zolang je tevreden bent met een strandwandeling.
Maar als je naar Amerika wil, heb je een kaart nodig.
Ik vind dit nog altijd het beste verhaal over het verschil én de relatie tussen eigen (Gods)ervaring en kerkelijke leer en theologie.
Hopelijk hebt u er wat aan.

Zondag 5 maart 2023, 2de zondag van de Veertigdagentijd (jaar A)

Vandaag lezen we over de roeping van Abraham.
Roeping heeft in het joods-christelijke denken altijd de betekenis gehad van weggezogen worden uit je vertrouwde omgeving, breken met je oude manier van denken en doen. Je hele vroegere manier van leven achter je laten, vaak ook je vrienden en de omgeving die je gewend was.
Abraham moet zelfs zijn volk verlaten en op zoek gaan naar een nieuw land zonder te weten waar en of hij dat vinden zal. “Op goed vallen uit”.
Een nog radicalere vorm van breken met het verleden kan ik mij moeilijk voorstellen, zeker in een tijd dat er geen smartphones bestonden, niet eens een postbedeling. Er waren geen contacten meer.

ONZEKERHEID
Roeping gaat dus altijd ook gepaard met onzekerheid. Over de toekomst word je volledig in het ongewisse gelaten. Je kan alleen vertrouwen. Vertrouwen dat het goedkomt. En er is nog iets dat niet zo prettig is om horen.
Roeping -u heeft al lang door dat het hier gaat om de roeping van elke christen, niet alleen van paters en nonnetjes- roeping heeft zoals gezegd altijd te maken met verleid worden om je oude manier van leven achter je te laten en te vervangen door een ander, een nieuw bestaan dat zinvoller is, meer in overeenstemming met de bedoeling die God met je heeft.
Maar je hebt op geen enkele manier de garantie dat je leven ook aangenamer of leuker zal worden. Je zou zelfs geneigd zijn het tegendeel te denken.
Al was het maar omdat je juist uit de gezapigheid en het comfort van je gesetteld leventje wordt weggehaald en in een situatie terechtkomt die je niet onder controle hebt en die je aanvankelijk ook erg ongelukkig kan maken.

PERSPECTIEFWISSEL
Ik blijf hier wat langer bij stilstaan omdat het om een zeer belangrijk punt van ons geloof gaat. Het gaat hier om niet minder dan een Copernicaanse revolutie in het religieuze denken.
Typisch voor het heidendom is dat je de goden probeert gunstig te stemmen.
Want die kunnen je het leven ook bijzonder zuur maken. En dus breng je beter offers om ze aan je kant te krijgen. Om gunsten te bekomen. Om hun van alles te vragen.
In het christelijk geloof is het op de eerste plaats God die vragende partij is.
Is het God die iets van jou verlangt. En niet zomaar iets. Hij verlangt dat je je leven afstemt op wat Hij van je wil in plaats van dat Hij ons hulpje is als wij bezig zijn met goed voor onszelf te zorgen.
Je voelt al onmiddellijk dat dit heidense denken het niet zomaar opgegeven heeft.
Je vindt het nog overal terug. Maar in wezen is ons godsdienstig perspectief gewijzigd. God wil ons helpen om een zinvol leven te leiden. En dat is iets anders dan het geloop van de ene genieting naar de andere.

LEVENSVERVULLING
Dat wil niet zeggen dat wij onszelf geen aangenaam leven mogen wensen.
En genieten van “les bonnes choses de la vie”: af en toe een feestje, lekker eten en drinken, vakantie nemen en op reis gaan, het hoort er allemaal bij, het geeft kleur aan ons leven. Christenen zijn absoluut geen geheelonthouders.
Maar het genieten van “de goeie dingen van het leven” geven op zich geen levensvervulling. Als je het aantal “leuke momenten” altijd maar opvoert en altijd maar meer en vaker feestviert en lekker eet en reist en geniet, dan word je daar niet gelukkiger om. Geluk en levensvervulling vind je in het iets betekenen voor anderen. In het belangrijk zijn voor je vrouw, je kinderen, je vrienden.
In het iets betekenen voor mensen die je nodig hebben. Dat kan soms moeite kosten en veel van je vragen. Maar iets betekenen voor anderen geeft juist betekenis aan je eigen leven.
Soms kan dat extreem ver gaan. Zijn, er helemaal willen zijn voor anderen, kostte Jezus uiteindelijk zelfs zijn leven.

ROES
Het heeft dus ook geen zin om de navolging van Jezus voor te stellen als een soort triomftocht, als een opeenvolging van hoeramomenten.
Als je Hem wil navolgen, ook als je dat gematigd en bedachtzaam aanpakt, zal je momenten in je leven kennen dat je God heel sterk nabij weet en kracht krijgt om verder te gaan. Tabor-momenten zeg maar.
Maar evengoed zullen er de momenten zijn van mislukking, teleurstelling, je alleen-gelaten voelen. Het leven is nu eenmaal zo. Als er in je leven alleen maar momenten van verrukking zijn, dan leef je in een kunstmatig in stand gehouden roes. Echt leven is iets anders.
Het is dus niet toevallig dat de drie apostelen, die getuige zijn van Jezus’ verheerlijking op de Tabor, precies dezelfde zijn die getuige zijn bij zijn diepste vernedering en zijn aanvaarding van het lijden in de Olijfhof.
En dat geldt ook voor ons.
Verrukking én verbijstering bij wat je overkomt, horen er beide bij.
Dat is de prijs die wij betalen als wij echt willen leven.

Zondag 19 februari 2023, 7de zondag door het jaar (jaar A)

Vandaag lezen we voor de derde achtereenvolgende keer een stuk uit de Bergrede. In die Bergrede zet Jezus op een bijzonder kernachtige en radicale manier uiteen hoe Hij wil dat christenen in het leven staan. En Hij gebruikt daarbij een stijlfiguur die in die tijd erg populair was: de overdrijving als middel om aandacht te krijgen en je stelling te benadrukken.

Letterlijk?
Het is belangrijk voor ons om daar doorheen te zien en ons niet te ergeren door wat gezegd wordt letterlijk te nemen.
Als Jezus bijvoorbeeld zegt: “Als iemand u op de rechterwang slaat, keer hem dan ook de andere toe.”
Als je die aansporing letterlijk neemt, dan zouden wij ons moeten gedragen als makke schapen die je kan duwen waar je ze hebben wil en die je kan slaan waar je ze krijgen kan. En je kan toch moeilijk aannemen dat dit de essentie is van het geloof dat even na Jezus’ dood als een storm over de wereld zou gaan.
Je kan ook niet aannemen dat Jezus omwille van dit soort uitspraken tegen een kruis is geslagen. En dat zijn volgelingen lange tijd vervolgd werden als vijand nummer 1 van het oppermachtige Romeinse Rijk. We moeten dus achter de woorden gaan zoeken wat Jezus werkelijk wilde zeggen. Dat procedé, de werkelijkheid zoeken achter de woorden, is trouwens niet alleen geoorloofd, het is zelfs noodzakelijk. En dat geldt voor de hele Bijbel, die gaat over diep aangevoelde overtuigingen die je alleen maar kan uitdrukken in een poëtische en evocatieve taal; een taal die gebruik maakt van vergelijkingen, overdrijvingen, parabels en allegorieën. Waardoor het letterlijk aannemen van wat er staat bijna noodzakelijk ketters is.
Toch iets om over na te denken. Zeker voor mensen die graag met Bijbelcitaten anderen om de oren slaan.

Vergelden?
Jezus zegt wel: “Als iemand u op de rechterwang slaat, keer hem dan ook de andere toe.” Maar wanneer Hij wordt gevangengenomen is er een soldaat die hem brutaal in het gezicht slaat. Jezus keert hem niet de andere wang toe. Hij eist integendeel van de soldaat dat die zijn brutaliteit verantwoordt. Met zijn nogal halfzacht klinkende uitspraak over het toekeren van de andere wang bedoelt Jezus dat je niet zomaar kwaad met kwaad moet vergelden. Niet om de brave, inschikkelijke zwakkeling uit te hangen, maar omdat kwaad vergelden met kwaad een eindeloze spiraal van geweld oproept. Een spiraal die je alleen maar kan doorbreken door er op een bepaald moment resoluut uit te stappen. Door tot een gesprek te komen, of beter nog, door de ander te vergeven. En dus de sterkere te zijn.
Ook dat “tot een gesprek komen”, met je tegenstander, met diegene die je fout en vijandig behandeld heeft, moet je niet zien als een soort “terugkrabbelen”, als een slap toegeven, als de ander laten triomferen. . .
In het boek Leviticus staat letterlijk: “Wees niet haatdragend tegen uw broeder.
Wijs elkaar terecht, dan maak je u niet schuldig aan de zonde van een ander.”
Met andere woorden: je moet je niet zomaar ondergeven, maar juist de ander op zijn fouten wijzen, hem terechtwijzen.
Anders, zegt de Bijbel, bevestig je de ander in zijn foute levenshouding.
En daardoor maak je jezelf medeschuldig aan wat hij (verkeerd) doet.
Je voelt dus zeer goed waar de Bijbel, waar Jezus naartoe wil.

Verstand
Jezus was niet Iemand die, zoals wij, opgroeide met Freud en Jung, maar Hij wist zeer goed hoe de menselijke psyche werkt.
Hij wist perfect dat zelfs een kleine irritatie die jarenlang gevoed en gekoesterd wordt uiteindelijk wederzijds alleen maar sterkere haat- en wraakgevoelens opwekt. En dat voortdurend meppen en terug meppen, mekaar altijd maar lik op stuk geven, de aanvankelijk lichte ontstemming als een monsterlijk groeiend koraalrif laat uitmonden in goesting om de ander te vermoorden.
Iemand van de twee partijen moet dus sterk genoeg zijn om een stap opzij te zetten, uit de slagorde te stappen en het gesprek te openen. Niet om zich gewonnen te geven, maar om in het meningsverschil het verstand terug de plaats te geven die het toekomt.
Dat bedoelt Jezus: niet dat je je altijd schaapachtig en onderdanig moet laten doen, maar dat je integendeel de tegenpartij uitnodigt om het conflict rationeel te benaderen.
In plaats van toe te laten dat wilde gevoelens de zaak laten escaleren en totaal uit de hand laat lopen.

Zondag 29 januari 2023, 4de zondag door het jaar (jaar A)

Het woord “asjre” dat Jezus gebruikte -Jezus sprak Aramees- is hier heel gebrekkig vertaald met “zalig”.
Het Aramese woord “asjre” heeft iets te maken met lopen, met gaan, met “op weg gaan”. In plaats van “zalig” zou je dus beter kunnen zeggen: “Je zit goed, je bent op de goeie weg als je zo en zo in het leven staat”.
En dan begrijp je ook beter de acht “zaligheden” in het geheel van de Bergrede, want die “zaligheden” zijn er maar een stukje van.
In die Bergrede legt Jezus omstandig uit wat Hij van ons doen en laten verwacht, hoe Hij wil dat wij in het leven staan.
Heel ons denken en doen zou volgens Hem moeten gericht zijn op het realiseren van gerechtigheid en vrede. En dan nog vanuit die typisch christelijke grondhouding van mededogen en vergevingsgezindheid.

RADICAAL
En even typisch christelijk daarbij is, dat Jezus van ons verwacht dat wij daarbij een radicale inzet en een vasthoudendheid tonen die wat redelijkerwijze van ons verwacht mag worden, ver achter zich laat.
Heel de Bergrede zou je kunnen samenvatten met: meer dan het gewone.
Van een christen zou mogen verwacht worden dat hij in de liefde, in het opkomen voor mensen in de kou en in het streven naar vrede en rechtvaardigheid, meer doorzettingsvermogen aan de dag legt dan wat “normaal” is, meer dan de rede en het burgerlijk fatsoen nodig en voldoende vinden.
Gij zijt het zout der aarde en het licht der wereld, zegt Jezus.
Als het zout zijn kracht verliest, dient het nergens meer voor dan om weggeworpen te worden. En zo gaat dat maar door, de hele Bergrede lang.
Zijn woorden lijken op een stortbui die over je heen gestort wordt, een pletwals, die over je heen raast en die je zou vermorzelen als je niet de zekerheid had dat ze werden uitgesproken door een man die heel en al liefde was.

OVERDRIJVING
Gij hebt gehoord dat tot onze voorouders gezegd is: gij zult niet doden.
Wie doodt zal strafbaar zijn voor het gerecht.
Maar ik zeg u: “Al wie vertoornd is op zijn broeder zal strafbaar zijn voor het gerecht. En wie tot zijn broer zegt: dwaas, zal strafbaar zijn met het vuur van de hel. Gij hebt het gehoord dat er gezegd is: gij zult geen echtbreuk plegen. Maar Ik zeg u: wie naar een vrouw kijkt om haar te begeren, heeft in zijn hart al echtbreuk met haar gepleegd.
Gij hebt gehoord dat er gezegd is: gij zult uw naaste beminnen en uw vijand haten. Maar Ik zeg u: bemint uw vijanden en bidt voor wie u vervolgen opdat gij kinderen moogt worden van uw Vader in de hemel, die immers de zon laat opgaan over slechten en goeden en het laat regenen over rechtvaardigen en onrechtvaardigen. Als gij bemint die u beminnen, wat voor recht op loon hebt ge dan? Doen tollenaars niet hetzelfde?
Gij hebt gehoord dat er gezegd is: oog om oog en tand om tand. Maar Ik zeg u: als iemand u op de rechterwang slaat, keer hem dan ook de andere toe.”

LIEFHEBBEN
Jezus gebruikt hier kwistig de stijlfiguur van het overdrijven, een overdrijven dat soms zelfs tegen de borst stuit. Maar het onderstreept zeer goed de radicaliteit van zijn eisen als het gaat over de liefde.
Hier zitten we immers bij de kern van zijn leer: liefhebben, liefhebben en nog eens liefhebben.
Niet onbelangrijk bij dit alles is op te merken dat als Jezus het heeft over liefhebben, het bij Hem niet gaat over romantische gevoelens. In de liefde waar Hij het over heeft spelen onze wil en ons verstand evenzeer, misschien zelfs meer, dan ons gevoel.
Het gaat om een fundamentele keuze om andere mensen positief te benaderen, te respecteren, om iets voor hen te willen betekenen, te zien wat je voor hen kan doen. Om hen te vergeven als ze je iets misdeden, om er voor hen te zijn, om hun gelukkig-zijn in de hand te werken. En om zelf daarin je eigen geluk te vinden.
We moeten dat als christenen overigens niet doen vanuit een of ander ideologisch kader van links of van rechts. Eerder pragmatisch, deemoedig en geduldig, samen met de mensen zoeken naar een plaats waar ze tot hun recht komen, waar het echt goed met ze gaat.