Zondag 23 mei 2021, Pinksteren (jaar B)

Pinksteren wordt algemeen gezien als het stichtingsmoment van de Kerk.
Het moment waarop de apostelen, die zich sinds Jezus’ dood als bange wezels gedeisd hadden gehouden, hun angst lieten varen en onverschrokken naar buiten kwamen om te getuigen van de Verrijzenis.
Hoewel ze heel goed wisten, zoals we vorige week al zagen, dat wat zij verkondigden door velen, niet op applaus zou worden onthaald.
Toen niet en nu niet.
Omdat “de wereld” gewoon niet zit te wachten op een leer die jezelf-geven de plaats wil laten innemen van alleen maar bezig zijn met het zorgen voor jezelf.
Ze weten dus heel goed dat ze op tegenstand en cynisme zullen botsen.
En wellicht vermoeden ze al dat uiteindelijk geen van hen het er levend zal afbrengen. Maar ze zetten door. Want ze beseffen nu dat ook massaal veel mensen juist wél zitten te wachten op het goede nieuws dat Jezus brengt.

Universeel
En dat is meteen de betekenis van Pinksteren. Al die markante, wonderlijke gebeurtenissen die dag: of je ze nu letterlijk aanneemt of liever kijkt naar de symbolische betekenis ervan, ze wijzen in beide gevallen in dezelfde richting.
Eén, het geloof dat Jezus brengt doorbreekt de joodse omknelling, het wordt meteen van in het begin universeel: bestemd voor iedere mens, in elk land, in elke tijd, of hij nu rijk is of arm, blank of zwart, geleerd of eenvoudig: de verlossing die Jezus brengt is voor elke mens bestemd.
En twee, nog meer opzienbarend, is het besef, de ervaring dat al die zo verschillende mensen er ook voor open kunnen staan.
De mensen die op dat moment in Jeruzalem verbleven om de verbondssluiting op de Sinaï te gedenken kwamen uit alle volkeren en culturen.
En “ze hoorden de apostelen spreken in hun eigen taal”, d.w.z. ondanks hun totaal verschillende achtergrond begrepen ze zeer goed wat hun over Jezus gezegd werd, m.a.w. ze bevestigden de universaliteit van het evangelie, het ongeëvenaarde vermogen van het evangelie om door elke mens begrepen en aanvaard te worden.

Inzicht
Ik denk dat dit inderdaad de kern is van het pinkstergebeuren: er is niet alleen de opdracht om het evangelie van Jezus te verkondigen tot aan de uiteinden der aarde. Er is ook het besef, de zekerheid zelfs dat het evangelie kan begrepen worden door elke mens. Dat mensen uit elke cultuur en in elke tijd erdoor gegrepen kunnen worden.
En die zekerheid, dat inzicht wordt de apostelen geschonken door God zelf.
En dat is nu precies wat wij de werking van de Heilige Geest noemen.
Inzicht, licht, klaarheid die je geschonken wordt. En waarbij je heel goed voelt en weet: dit komt niet van mij, dit is echt een geschenk.

Heilige Geest
De Heilige Geest, dat is God zoals Hij spreekt in ons hart. Zoals Jezus God is in de gestalte van een mens, zo is de Heilige Geest God zoals Hij tot ons spreekt via ons hart, ons verstand en ons geweten.
De Heilige Geest kan dus nooit in tegenspraak zijn met de Geest van Jezus.
Het IS immers de Geest van Jezus die via ons zijn aardse leven verderzet, zijn evangelie gestalte geeft en uitdraagt, ons aanneemt als zijn lichaam op aarde!
Als je die betekenis echt tot je laat doordringen word je daar heel stil van.
Wij zijn momenteel het lichaam van Jezus. Wij. Hoe ongelooflijk verscheiden en onwaardig we ook zijn, wij zijn het lichaam van Christus op aarde, als wij ons laten leiden door zijn Geest.
En omdat de Geest uitgaat van God zelf, mogen wij onze eigenheid bewaren, omdat Gods Geest niemand tot slaaf maakt maar juist iedere mens wil bevrijden van alles waarin hij gevangen zit.

Stimuleren
Iedere mens heeft bepaalde vaardigheden en talenten.
De Geest gaat niet van je vragen dat je die inlevert. Zoals Hij ze je ook niet plots gaat schenken. Het gaat om aanleg en kunde die je bij de geboorte hebt meegekregen. Maar de Heilige Geest gaat je stimuleren die in dienst van het Evangelie te stellen. Hij gaat de mens dus aanmoedigen om zijn super individuele gaven te ontwikkelen en ze dan aan te wenden voor het evangelie.
Niemand van ons moet dus een kopie worden van iemand anders.
Vandaar dat de Kerk een bonte wemeling moet zijn van allemaal verschillende mensen, maar die allemaal met hun eigen talenten werken aan het Rijk Gods.
Een gemeenschap waar je geven voor anderen de hoogste deugd is en liefde, vrede, vriendschap en respect de norm.
En voor ieder die dat wil komt de Geest niet enkel als een flits op Pinksteren, maar blijft Hij “stand-by”.
Ook op andere dagen. Voor ieder van ons.

Zondag 9 mei 2021, Zesde Paaszondag (jaar B)

Beide lezingen vandaag gaan over het centrale christelijke thema dat God liefde is. Wij hebben die woorden al ontelbare keren gehoord. En ze vloeien ook zo gemakkelijk uit onze mond en onze pen, ze klinken voor ons zo gewoon en vertrouwd dat ze bijna banaal geworden zijn.
Maar dat zijn ze allerminst. De gedachte, de boodschap, de overtuiging dat God liefde is, was destijds zo revolutionair dat wij ons dat nu nog maar moeilijk kunnen voorstellen.

Angst
Tot aan de komst van het christendom waren God en de goden redelijk onbetrouwbare wezens. Ze hadden macht en konden je helpen, maar ze konden je met hetzelfde gemak de vernieling indraaien.
Het kwam er dus voor de mens in al zijn miserie op aan om de goden gunstig te stemmen. En dat probeerde je dan met gebeden en vooral met offers.
Het ging dus om een godheid die moest helpen om onze angsten tot bedaren te brengen, maar die zelf ook angstaanjagend was.
En een deel van die vreeswekkende God is via het Oude Testament ook het christendom ingeslopen.
Omdat Jezus zelf joods was, en de eerste leerlingen eveneens, hebben de christenen naast het evangelie van Jezus ook het Oude Testament in “hun” Bijbel opgenomen. En je zou dat nog enigszins kunnen verantwoorden. Omwille van het respect voor hun eigen origine: het joodse denken en het kordaat verwerpen van het veelgodendom en van alle mogelijke astrologische rimram.
Bovendien heeft het Oude Testament ons onmiskenbaar niet alleen enkele van de prachtigste verhalen uit de wereldliteratuur geschonken, maar ook indrukwekkende beelden en getuigenissen over de liefde, de trouw, de tederheid van God.
En toch kan je, wat Oosterhuis ook moge vertellen, de God van het Oude Testament niet echt de God van de christenen noemen.

God is liefde
Want de joodse God is niet alleen teder en trouw en liefdevol. Hij noemt zichzelf ook een jaloerse God, die zonden bestraft tot in het zoveelste geslacht, die mensen scherp in het oog houdt of ze zijn wetten wel naleven en die vuur spuwt naar de vijanden van zijn vrienden. Dit is niet de God van Jezus.
En als christelijke ouders mij zeggen dat ze hun kinderen stimuleren de Bijbel te lezen, dan raad ik ze altijd aan om hun het evangelie van Jezus te geven en het Oude Testament te laten voor later.
Voor als hun keuze voor Jezus al vaststaat.
Want de God van Jezus is pure liefde. En alles wat over Hem verteld wordt en dat daarmee niet strookt is larie. Elke bladzijde van het evangelie bevestigt dat.
Elke bladzijde in het evangelie leert ons dat dit het onbetwistbare centrale punt is in ons geloof: dat God oneindig veel houdt van iedere mens. En dat hij ons wil nodig hebben om zijn liefde door te geven. En ook al kunnen wij die liefde die God voor ieder van ons heeft niet wetenschappelijk bewijzen, wij kunnen ze in ieder geval wel zo sterk ervaren dat het een vaste zekerheid wordt in ons leven.

Vragen
Ook al begrijpen wij God niet altijd. Ook al stelt bijvoorbeeld de vreselijke gang van zaken in de natuur (vreten en opgevreten worden) ons voor een raadsel. En stellen wij ons vragen bij alle vreselijke dingen die onszelf in het leven overkomen.
Maar juist dan moeten wij als christenen blijven vasthouden aan dat centrale gegeven dat God liefde is en dat wij die liefde willen doorgeven.
Ook al zijn er dingen die wij niet begrijpen. God blijft nu eenmaal voor een groot deel mysterie.
Misschien is zijn liefde anders dan de onze? En bovendien weet en ziet en voorziet God ook dingen waar wij geen weet van hebben. Maar laat ons liever toegeven dat wij een aantal zaken niet begrijpen dan dit centrale thema, dat God liefde is, los te laten.
Liever die liefde niet altijd te begrijpen dan dingen te “verklaren” met mumbo jumbo, met “straf van God” bijvoorbeeld.

Prechristelijk
In streken waar het christelijk geloof achteruitboert wordt de leemte maar heel gedeeltelijk opgevuld met seculier denken. Het is vooral pseudoreligiositeit (ook in sport, politiek, entertainment enz.) die de plaats inneemt. Die pseudomystiek noemen ze in Engeland mumbo jumbo. En ze weten daar waar ze het over hebben.
In het hedendaagse Engeland alleen al zijn er duizenden geregistreerde en door de overheid erkende heksen en tovenaars. Je kan erom lachen. Maar het is gevaarlijker dan je denkt. Laatst zei iemand: neem de eerste de beste stupide mythe, plak er wat racistische complottheorieën tegenaan, overgiet het geheel met de bombastische muziek van Wagner en je krijgt . . . Hitler en zijn SS.
Het is allemaal niet zo zielig en ongevaarlijk als het lijkt.
Als het gaat om dit soort dingen moeten christenen zich rationeler opstellen dan de meest rabiate rationalisten. God is liefde, en wij moeten in onze manier van leven die liefde doorgeven aan onze broeders en zusters.
Elke leer die daarvan afwijkt, hoe religieus, mystiek of wereld-verbeterend ze ook lijkt, is niet-christelijk.

Zondag 25 april 2021, Vierde Paaszondag (jaar B) – Roepingenzondag

Het zal niemand verbazen dat de lezingen in de dagen en weken na Pasen uitsluitend gaan over de Verrijzenis van Christus. Over het groeiend besef bij de leerlingen dat de Jezus die ze hadden zien sterven, nu door hen ervaren wordt als de Levende Heer, die via hen zijn zending wil verder zetten. En dat is natuurlijk ook niet meer dan normaal. Want als de verrijzenis werkelijk heeft plaatsgevonden dan is dat meteen het meest gigantische feit, het meest centrale punt in de hele mensengeschiedenis. En dan kan je daar moeilijk over zwijgen.

Opmerkelijk
Twee belangrijke zaken vallen hierbij meteen op.
Ten eerste: de apostelen trekken niet meteen de wereld in om te preken of, erger nog, een eigen leer te verspreiden of een eigen kerkje of sekte te stichten. Neen. Ze komen voortdurend bij elkaar om hun ervaringen naast elkaar te leggen, de betekenis ervan te onderzoeken. Om niet met hun vragen alleen te staan. Om elkaar te versterken in het geloof.
En ten tweede: hun groeiend geloof blijft geen theoretische spielerei.
Integendeel: het verandert hun leven radicaal. Van schichtige beunhazen worden de apostelen onverschrokken verkondigers van een geloof dat als een storm over de wereld zal gaan. Hoewel het van in het prille begin tegengewerkt en vervolgd zal worden. Omdat het precies het tegenovergestelde zegt van wat “de wereld” graag wil horen. En laat het nu precies deze twee zaken zijn waar christenen in onze tijd het blijkbaar nogal moeilijk mee hebben. Laat ons daar even op ingaan.

Erover spreken
Om te beginnen zag je bij de eerste leerlingen inderdaad die onmiskenbare behoefte om samen te praten over het geloof. Om ervaringen uit te wisselen, om onduidelijkheden uit te klaren en tot inzicht te komen. Om elkaar te helpen, te bemoedigen en te bevestigen. Hoe weinig kom je dat nog tegen vandaag. Wij vergaderen ons in de Kerk bijna te pletter. Maar het draait daar altijd rond het bespreken van projecten, het plannen van activiteiten en, in het beste geval, het uitwerken van een visie rond een of ander onderwerp. Maar komt daar soms ook al eens het persoonlijk geloof van de deelnemers ter sprake? Nooit! Het antwoord is niet: weinig of zelden. Het antwoord is gewoon: nooit. En dat kan dus niet. Wij moeten echt komaf maken met dit soort gêne.
Met die schrik om met elkaar over ons persoonlijk geloof te spreken. Ik begrijp dat je geloof iets heel intiems is. Maar wij moeten het tóch veel meer onder elkaar ter sprake te brengen. Gewoon om elkaar te helpen. Om elkaar te bevestigen en te sterken. Een van de belangrijkste taken van christenen in deze tijd is terug serieus werk maken van evangelisatie in een zwaar geseculariseerde omgeving. Maar wij moeten daar niet eens aan denken als wij zelfs in onze eigen religieuze biotoop er niet toe komen enthousiast en aanstekelijk te spreken over wat ons bezielt.

Afstand
En een tweede punt waar het in onze tijd blijkbaar misloopt, is de steeds groter wordende afstand tussen je “outen” als gelovige en leven als gelovige. Regelmatig zeggen mensen mij: “Je ziet me wel zelden in de Mis maar ik geloof wel”. Maar vaak verschilt hun leven ook in alle andere opzichten niet van dat van mensen die niet geloven. (Iets wat overigens soms ook opgaat voor mensen die wel naar de Mis gaan). Het lijkt erop dat wel of niet gelovig-zijn meer en meer een verstandelijk beamen of verwerpen is van een aantal gedachten en opvattingen, zonder dat dit ook een invloed heeft op je concrete leven. En dat kan voor een christen dus niet. Als je gelooft in de God van Jezus dan moet dat geloof wel degelijk heel veel invloed hebben op hoe je in de wereld staat. Op elk gebied. Anders neem je God en geloof totaal niet serieus.

Dieptepunt
En dan kom je gegarandeerd in situaties dat je heel goed weet wat je volgens je geloof moet doen, maar het toch niet doet. Gewoon omdat je je helemaal laat leiden, niet door wat God van je wil maar door wat jou op dat moment het beste uitkomt. Als je daar niet hard tegen optreedt, gaan dit soort situaties vaker en vaker voorkomen, totdat ze uiteindelijk heel gewoon geworden zijn en je er zelfs geen seconde nog bij stilstaat. Met als absoluut dieptepunt: je beloftes aan God gedaan in benarde tijden zonder het minste ongemak “vergeten” wanneer de situatie opklaart. Nog lager kan je als christen niet vallen. Je maakt jezelf dan nog wel wijs dat je christen bent, maar God heeft geen enkele betekenis meer voor je.

Ontzag
Ontzag en respect voor God (wat men vroeger de “Vreze des Heren noemde”) is nochtans een van de belangrijkste kenmerken van een echte gelovige. En dat respect uit zich in (minstens proberen te) doen wat God van je vraagt.

Zondag 11 april 2021, Beloken Pasen (jaar B)

Vandaag lezen we in het evangelie het verhaal van de apostel Thomas. De “ongelovige Thomas” wordt hij vaak genoemd. Omdat hij bij de eerste geruchten over de Verrijzenis weigerde om zomaar te geloven wat ook door sommige anderen werd afgedaan als “beuzelpraat van vrouwen”. Thomas verlangde zekerheid.
Hoe krijg je die? Dat is heel belangrijk ook voor ons vandaag. Wij die voor de immense taak staan, de liefde van God ter sprake te brengen in een tijd die alleen maar geïnteresseerd lijkt in materiële dingen.
Je weet wellicht dat in het Westen, de groep dogmatische atheïsten getalsmatig evenzeer pluimen verliest als de groep van gebetonneerde christenen. Wij mogen niet de fout maken van al diegenen die weggaan zowel bij de enen als bij de anderen, te rekenen bij de apatheïsten: mensen die totaal niet meer geïnteresseerd zijn in diepere vragen. Dat is niet zo.

Zoekers
Er is immers de sterk groeiende groep van zoekers. En die mensen moeten wij (blijven) aandacht schenken. Zij staan ook dicht bij ons. Ook gelovigen blijven immers voor een stuk zoekers omdat God zelf mysterie is. Absolute zekerheid bestaat niet in het geloof. Niemand van ons gelooft bovendien iedere dag even sterk.
Meer dan we misschien zelf willen toegeven, weten wij heel goed wat ongeloof is. Daarom zijn mensen die eerlijk zoeken onze natuurlijke gesprekspartners.
De vraag blijft dan hoe je die zoekende mensen kan interesseren in ons geloof?
Want de meeste mensen die zich vandaag ongelovig noemen, die kennen dat geloof niet meer van binnenuit. Het godsdienstonderwijs dat ze kregen was vaak beperkt tot “niet pesten op school” en “centjes geven voor het goede doel”.
Velen van hen kennen alleen nog de vooroordelen en de tegenwerpingen tegen het geloof, niet meer het geloof zelf.
Vroeger was de situatie helemaal anders.
Toen vroeger in het zwaar-katholieke Vlaanderen mensen het geloof de rug toekeerden, wisten ze heel goed waar ze afstand van namen. Kleppers als Marnix Gijsen, Gerard Walschap en Vermeersch bijvoorbeeld, hadden een soliede katholieke opvoeding gehad. Ze kenden het geloof van binnenuit.
Mensen van vandaag, speciaal ook veel jongeren, kennen vaak over het geloof alleen nog datgene wat ze er af en toe over horen of lezen in een pers die het, zacht uitgedrukt, niet zo begrepen heeft op het christelijk geloof.
Hoe bereiken wij die mensen?

Anders
Moeten wij, naar het oude vertrouwde recept, “geloofsavonden” inrichten en daar “sprekers” op uitnodigen? Ik denk het niet.
Een theoloog, een bijbelspecialist of zelfs een bisschop programmeren trekt tegenwoordig alleen nog de usual suspects aan, niet de zoekers die wij willen bereiken.
Bovendien zijn wij ook op dat punt een arme Kerk geworden: de begenadigde, enthousiasmerende sprekers lopen momenteel eerder dun in onze Kerk.
Wij hebben natuurlijk een Rik Torfs, die met zijn wondere mengeling van humor, kennis en diepgang een waar godsgeschenk is voor onze Vlaamse stijve-harken-kerk. Een man die voor onze plaatselijke Kerk bijna even kostbaar is als paus Franciscus dat is voor de wereldkerk.
Maar laat Rik Torfs gewoon datgene doen waar hij ook door niet-gelovigen sterk om gewaardeerd wordt: zijn opmerkelijke bijdragen in panelgesprekken en korte interviews op tv en zijn onovertroffen stukjes in Het Laatste Nieuws.
Je mag zo’n man in ieder geval nooit aandoen wat we vroeger veel te veel gedaan hebben met kardinaal Danneels: hem verslijten door de man van het ene gammele parochiezaaltje naar het andere te sleuren.

Voorleven
Neen, wij zullen het zelf moeten doen.
Als wij in onze tijd terug mensen willen interesseren voor ons geloof, dan zullen we zelf onze duit in het zakje moeten doen. En dan niet zozeer door het evangelie zo goed mogelijk uit te leggen, maar door het te beleven.
Wij moeten de mensen terug nieuwsgierig maken naar het christendom.
En dat kan het best door onze manier van leven.
Wij moeten ons geloof zo serieus nemen dat het af te lezen valt uit onze daden, uit ons omgaan met elkaar en met andere mensen.
Als christenen zich keren naar de God van liefde i.p.v. naar de goden van geld en macht, dan kan het niet anders of zij leven ook anders dan anderen.
En dat valt op, dat maakt nieuwsgierig.
Zoals ook de eerste christenen destijds indruk maakten op de Romeinse heidenen door hun anders-in-de-wereld-staan. Dát valt op.
Wij moeten gewoon hetzelfde doen.
Er is wat dat betreft niet zoveel veranderd in de wereld.
Het zijn alleen wij die moeten veranderen.
Om terug op te vallen.